Tiểu ngạch là gì? Những điều cần hiểu rõ hơn về XNK tiểu ngạch

Có thể bạn nghe đài báo nói nhiều đến hàng hóa tiểu ngạch. Vậy bạn có hiểu rõ tiểu ngạch là gì không?

Hiện nay, thông thương hàng hóa đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển kinh tế. Trong đó phải kể đến vai trò của buôn bán giữa các quốc gia láng giềng, và từ đó xuất hiện các thuật ngữ “chính ngạch” và “tiểu ngạch”. Trong bài viết này, tôi sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về thuật ngữ tiểu ngạch là gì, xuất nhập khẩu tiểu ngạch hiện ra sao, cùng với một số hiểu lầm thường gặp liên quan đến hình thức này.

Tiểu ngạch là gì?

Tiểu ngạch là một trong những hình thức trao đổi, buôn bán hàng hóa mang tính nhỏ lẻ giữa người dân sinh sống ở gần biên giới của hai nước có biên giới đường bộ liền kề nhau. Nói đầy đủ thì phải là “xuất nhập khẩu tiểu ngạch” hay “buôn bán tiểu ngạch” mới đầy đủ.

Về từ ngữ, “tiểu” nghĩa là “nhỏ”, còn “ngạch” nghĩa là “hạn mức”. Nôm na, thì đây là buôn bán có hạn mức giá trị nhỏ giữa cư dân biên giới 2 nước kề nhau.

Việc thực hiện khá đơn giản và linh hoạt, có thể đưa hàng hóa qua các cửa khẩu phụ, hoặc đường mòn lối mở giữa 2 nước.

Chẳng hạn người dân nước ta sống tại các vùng cửa khẩu ở một số tỉnh giáp biên giới với các nước láng giềng, như Quảng Ninh, Lạng Sơn (giáp Trung Quốc), Hà Tĩnh, Quảng Trị (giáp Lào), Tây Ninh (Giáp Campuchia)...

Các mặt hàng thường trao đổi buôn bán qua đường tiểu ngạch chủ yếu là hàng thông dụng, giá trị nhỏ, dễ tiêu thụ như nông sản, hàng gia dụng, quần áo, giày dép…

Đặc điểm của hình thức này là mang tính nhỏ lẻ giữa cư dân 2 nước láng giềng. Điều này để phân biệt “tiểu ngạch” với khái niệm “chính ngạch”.

Có thể nói “xuất nhập khẩu tiểu ngạch” là hình thức mua bán hàng hóa, kinh doanh được nhiều thương lái ưa chuộng, do thủ tục đơn giản, dễ dàng và chi phí vận chuyển thấp.

Về mặt quy định, khi mua bán tiểu ngạch, các cá nhân vẫn phải khai báo đầy đủ với cơ quan hải quan, đồng thời nộp thuế và chịu sự kiểm tra về chất lượng hàng hóa, kiểm dịch động thực vật, an toàn vệ sinh thực phẩm… Tuy nhiên trên thực tế nhiều người đã lợi dụng tính linh hoạt này để gian lận thương mại, trốn thuế, thậm chí buôn lậu, dưới nhiều hình thức như: khai man, chia thành nhiều lô hàng nhỏ để người dân mang vác qua biên giới…

Xuất nhập khẩu tiểu ngạch là gì? Ưu nhược điểm ra sao?

Xuất nhập khẩu tiểu ngạch là hình thức mua bán, trao đổi hàng hóa giữa các công dân của 2 nước có đường biên giới liền kề nhau. Ở Việt Nam, mua bán tiểu ngạch phổ biến tại các tỉnh gần cửa khẩu quốc tế giữa Trung Quốc, Lào, Campuchia với các tỉnh Lạng Sơn, Quảng Ninh, Lào Cai.

Đặc điểm của buôn bán tiểu ngạch:

• Được tiến hành giữa cư dân biên giới, có hộ khẩu thường trú tại các khu vực tiếp giáp biên giới 2 bên
• Mặt hàng trao đổi phải phù hợp với quy định về hàng hoá thương mại biên giới, chứ không phải là tất cả các loại hàng.
• Giá trị hàng hóa không vượt quá 2 triệu đồng/người/ngày
• Vẫn phải khai hải quan, kiểm tra chuyên ngành (giống như buôn bán chính ngạch)

Ưu điểm của xuất nhập khẩu tiểu ngạch

• Thủ tục khá đơn giản, chỉ cần tờ khai tiểu ngạch và chịu phí biên mậu.
• Phí vận chuyển thường rẻ hơn so với nhập khẩu chính ngạch.
• Thủ tục khai thuế và biểu phí thuế thấp hơn so với nhập khẩu chính ngạch do hàng hóa không phải đi qua cửa khẩu.

Nhược điểm của xuất nhập khẩu tiểu ngạch

• Tính ổn định thấp, dễ xảy ra tình trạng ùn tắc tại cửa khẩu. Điều này dễ thấy tại cửa khẩu biên giới Việt - Trung, vì vậy Nhà nước ta đã có chủ trương siết xuất khẩu tiểu ngạch sang Trung Quốc từ 2025.
• Giá trị giao dịch thấp (tối đa 2 triệu/người/ngày), chỉ phù hợp với người bán nhỏ lẻ. Tất nhiên, đặc điểm này vẫn dễ bị lợi dụng, khi nhiều người chia nhỏ vận chuyển hàng qua biên.
• Hàng hóa tiểu ngạch thường không có đủ giấy tờ chính tắc như hóa đơn thanh toán, hợp đồng ngoại thương, chứng nhận xuất xứ. Do đó, rất dễ xảy ra tranh chấp về chất lượng, giá cả.
• Hàng tiểu ngạch nhập cho đơn hàng thương mại điện tử thường thường chịu nhiều rủi ro không có xuất xứ rõ ràng, không có chứng từ và hóa đơn thương mại, nên dễ bị kiểm soát và thu giữ bởi cơ quan quản lý Nhà nước.

Một số hiểu lầm về xuất nhập khẩu tiểu ngạch

Hàng tiểu ngạch là hàng lậu?

Xuất nhập khẩu tiểu ngạch (theo nghĩa buôn bán giữa cư dân biên giới 2 nước) là một hình thức xuất nhập khẩu được pháp luật thừa nhận, còn được gọi là biên mậu. Theo đó, tiểu ngạch không phải là buôn lậu. Tuy nhiên, như trên đã nói, do tính linh hoạt của hình thức này, nên thực tế đã bị nhiều người lợi dụng để gian lận thương mại, thậm chí buôn lậu.

Xuất nhập khẩu tiểu ngạch không phải đóng thuế?

Theo quy định, hàng tiểu ngạch vẫn phải nộp thuế xuất nhập khẩu, mặc dù thủ tục khai báo hải quan được đơn giản hơn.

Xuất nhập khẩu tiểu ngạch không dành cho doanh nghiệp?

Điều này không hoàn toàn đúng, mặc dù hình thức tiểu ngạch mục đích là dành cho cư dân vùng biên. Doanh nghiệp nếu cần nhập khẩu số lượng nhỏ hàng hoá tại khu vực biên giới, vẫn có thể mua gom từ người dân tại khu vực này, miễn là doanh nghiệp vẫn nộp đủ thuế và trả phí đầy đủ theo quy định của pháp luật.

Rủi ro của hình thức vận chuyển tiểu ngạch

Bởi việc vận chuyển tiểu ngạch đơn giản hơn rất nhiều so với vận chuyển chính ngạch nên nó cũng tồn tại một số rủi ro nhất định như sau:

• Hàng hóa không được đảm bảo an toàn: Thông thường để đưa hàng hóa về Việt Nam không qua cửa khẩu, hàng sẽ được vận tải qua những con đường đèo, đường núi gập ghềnh, được mang vác qua đường mòn, lối mở. Do đó, hàng hóa dễ bị hư hỏng, thất lạc, thậm chí nhiều lô hàng bị hư hỏng đến mức không thể sử dụng được.
• Khó kiểm soát về chất lượng hàng hóa: Hàng hóa vận chuyển theo đường tiểu ngạch thường khó kiểm soát chất lượng hơn vận chuyển chính ngạch. Vì thế, nhiều đối tượng lợi dụng đánh tráo, trà trộn hàng xấu, hàng giả, hàng kém chất lượng vào. Do đó, nếu bị hải quan kiểm tra sẽ khó giải trình và dễ bị thu giữ khiến người mua chịu thiệt hại về kinh tế.
• Quyền lợi giữa các bên khó được đảm bảo: Việc trao đổi, mua bán giữa các công dân thường không có đủ giấy tờ, chứng từ hay hợp đồng thương mại. Trong trường hợp xảy ra tranh chấp, quyền lợi của các bên liên quan khó được đảm bảo. Thậm chí, người sở hữu lô hàng đó sẽ phải chịu thiệt hại nặng nhất.

Thủ tục nhập khẩu tiểu ngạch

Dựa theo Nghị định 14/2018/NĐ-CP, quy định chi tiết về hoạt động thương mại biên giới. Thông tư 80/2019/TT-BTC hướng dẫn thủ tục hải quan hàng thương mại biên giới.

Thủ tục nhập khẩu tiểu ngạch qua biên giới được tiến hành như sau:

Thủ tục khai hàng

Các tổ chức, cá nhân được phép kinh doanh xuất nhập khẩu tiểu ngạch qua biên giới. Khi có hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu phải đến Hải quan cửa khẩu để làm thủ tục khai báo và nộp thuế.

Để xuất nhập khẩu tiểu ngạch cần phải nộp các giấy tờ sau:

• Tờ khai hàng theo mẫu HQ2019/TKXKBG hoặc HQ2019/TKNKBG
• Xuất trình giấy phép chứng minh cư dân biên giới

Thủ tục kiểm hóa

• Các tổ chức, cá nhân có hàng hóa xuất nhập khẩu tiểu ngạch biên giới phải đưa hàng đến cửa khẩu và xuất trình hàng để hải quan kiểm tra.
• Căn cứ vào quy định của tổng cục hải quan, tùy theo tính chất từng loại hàng cụ thể, trưởng Hải quan cửa khẩu quy định phương pháp kiểm tra cho thích hợp. Việc kiểm hóa phải tiến hành trước sự chứng kiến của chủ hàng.
• Cán bộ kiểm hóa tiến hành đối chiếu giữa tờ khai và các giấy tờ có liên quan với thực tế hàng hóa xuất khẩu hoặc nhập khẩu để ghi kết quả kiểm hóa.
• Căn cứ giấy tờ khai báo và kết quả kiểm hóa, trưởng Hải quan cửa khẩu quyết định việc nộp thuế và cho hàng xuất khẩu hoặc nhập khẩu. Sau đó ghi chứng nhận thực xuất hoặc thực nhập và kết thúc thủ tục hải quan.

Việc luân chuyển giấy tờ

• Trả lại chủ hàng 1 tờ khai hàng, 1 biên lai thu thuế nếu là hàng xuất nhập khẩu tiểu ngạch, hoặc 1 tờ CT13, nếu là hàng của cư dân biên giới.
• Lưu các giấy tờ còn lại tại hải quan cửa khẩu.

Đối với hình thức nhập hàng tiểu ngạch sẽ đều có những ưu điểm và hạn chế riêng. Do đó các doanh nghiệp có thể căn cứ vào quy mô của công ty để lựa chọn cho phù hợp. Điều này sẽ giúp doanh nghiệp tiết kiệm thời gian hơn và có thể nhập hàng nhanh chóng.

Trong phần trên, chúng tôi đã giải thích chi tiết khái niệm tiểu ngạch là gì, ưu nhược điểm của buôn bán tiểu ngạch, cũng như các bước làm thủ tục nhập khẩu tiểu ngạch qua biên giới. Hy vọng bài viết đem lại cho bạn thông tin hữu ích.

Hiện nay, Công ty Vinalogs chúng tôi chưa triển khai dịch vụ làm hàng tiểu ngạch, mà tập trung chủ yếu làm dịch vụ hải quan cho hàng chính ngạch qua các cảng biển quốc tế. Nếu bạn có nhu cầu tìm đơn vị khai hải quan tại Hải Phòng, Nội Bài, hay Cát Lái, thì vui lòng liên hệ với tôi nhé.