CFR là gì? Giải thích dễ hiểu cho người mới tìm hiểu về Incoterms

Nếu bạn đang tìm hiểu về xuất nhập khẩu, chắc hẳn đã từng nghe cụm từ “CFR” xuất hiện trong hợp đồng, báo giá hay trên chứng từ thương mại. Vậy CFR là gì, áp dụng khi nào, và có ý nghĩa ra sao trong thực tế? Đây là điều khiến không ít người mới bước chân vào ngành logistics vô cùng bối rối.

Trong bài viết này, tôi sẽ giúp bạn hiểu rõ về khái niệm CFR, trách nhiệm cụ thể giữa người mua – người bán trong điều kiện giao hàng này, và so sánh CFR với các điều kiện phổ biến khác như FOB hay CIF. Bài viết tập trung theo cách tiếp cận đơn giản, dễ hình dung và đặc biệt hữu ích nếu bạn đang muốn áp dụng Incoterms vào công việc thực tế.

Khái niệm CFR và ý nghĩa trong thương mại quốc tế

Với người mới, có thể hiểu CFR đơn giản là gì? Là một điều kiện giao hàng được quy định trong bộ Incoterms – bộ quy tắc thương mại quốc tế do Phòng Thương mại Quốc tế (ICC) ban hành.

CFR là gì?

Hiểu nôm na, người bán trả tiền vận chuyển đường biển (mũi tên xanh trong hình trên), nhưng người mua chịu rủi ro từ khi hàng lên tàu tại cảng đi (mũi tên vàng).

Điều này thường hơi… "gây lú" với người mới. Nhưng bạn chỉ cần nhớ một quy tắc: chi phí và rủi ro là hai thứ khác nhau, và trong điều kiện CFR, người bán trả chi phí vận chuyển, người mua “gánh” rủi ro sau khi hàng lên tàu.

Một ví dụ thực tế tôi từng gặp là lô hàng nhập khẩu thiết bị máy móc từ Thượng Hải về Cát Lái. Bên bán báo giá theo điều kiện CFR Cát Lái – nghĩa là họ sẽ thuê tàu và trả chi phí cước biển. Nhưng ngay sau khi hàng được xếp lên tàu tại cảng Thượng Hải, thì nếu máy móc bị hư, rơi vỡ trong quá trình vận chuyển… người mua Việt Nam phải chịu trách nhiệm xử lý và khiếu nại, chứ người bán không có trách nhiệm gì.

Vậy nên, nếu bạn là người mua, bạn nên cân nhắc về việc mua bảo hiểm hàng hóa trong trường hợp dùng điều kiện CFR.

Khi nào nên dùng CFR?

CFR thường được sử dụng phổ biến trong giao dịch hàng hóa rời, hàng số lượng lớn, ví dụ như sắt thép, xăng, thóc gạo hay than… Những loại hàng này thường không sử dụng container và xếp trực tiếp lên tàu chở rời, nên các điều kiện như CFR sẽ linh hoạt hơn so với FOB (thường áp dụng cho hàng nguyên container - FCL).

Và đặc điểm nữa, theo khuyến cáo trong Incoterms – CFR là điều kiện chỉ áp dụng cho phương thức vận tải biển và thủy nội địa. Nếu bạn vận chuyển bằng máy bay hay đường bộ, thì không nên dùng CFR, vì không đúng bản chất.

Lưu ý khi sử dụng CFR trong hợp đồng ngoại thương

Một trong những điều cần lưu ý là: điều kiện CFR không quy định rõ về bảo hiểm hàng hóa, khác với điều kiện CIF. Nếu bạn là người mua và vẫn sử dụng CFR, thì cần chủ động mua bảo hiểm cho lô hàng để giảm thiểu rủi ro. Vì hàng hóa mất mát, hư hỏng sau khi lên tàu – bạn là người gánh chịu.

Thực tế tôi từng hỗ trợ một công ty nhập khẩu nông sản từ Ấn Độ. Lúc đầu, họ muốn tiết kiệm nên chọn CFR mà không mua bảo hiểm. Khi hàng về đến cảng, thì phát hiện 3 tấn gạo bị ẩm mốc do rò nước trong hầm tàu. Gây thiệt hại không nhỏ. Từ đó họ rút kinh nghiệm – nếu đi theo CFR, nhất định sẽ mua thêm bảo hiểm riêng.

Phần tiếp theo, chúng ta sẽ đi sâu hơn vào các trách nhiệm cụ thể của người bán và người mua khi áp dụng điều kiện CFR trong hợp đồng.

Trách nhiệm của người bán và người mua trong điều kiện CFR

Sau khi hiểu cơ bản về CFR là gì, bạn có thể sẽ thắc mắc: “Thế thì khi áp dụng điều kiện này, chính xác thì ai chịu trách nhiệm phần nào, từ lúc hàng rời kho cho tới khi đến nơi?” Đây là điều đặc biệt quan trọng, bởi nếu bạn là người mua – hoặc là công ty nhập khẩu – thì việc “đọc kỹ hướng dẫn sử dụng trước khi dùng” với điều kiện Incoterms như CFR là điều tối cần thiết.

Người bán làm gì trong điều kiện CFR?

Nghe cái tên "Cost and Freight" thì thấy người bán phải chịu chi phí và cước vận chuyển – và đúng là như vậy!

Trong điều kiện CFR, trách nhiệm của người bán gồm những việc sau:

• Giao hàng đúng loại, đúng số lượng theo như trong hợp đồng.
• Làm thủ tục xuất khẩu và chịu mọi chi phí liên quan tại nước xuất.
• Thuê tàu, trả cước vận chuyển quốc tế để đưa hàng tới cảng đích như đã thỏa thuận.
• Cung cấp các chứng từ cần thiết cho người mua để nhận hàng (đặc biệt là vận đơn – Bill of Lading), hóa đơn thương mại…
• Thông báo cho người mua khi hàng đã giao và tàu đã đi, để người mua chuẩn bị làm thủ tục nhập khẩu.

Có một điều quan trọng mà tôi từng thấy nhiều bạn mới cảm giác hơi bị "ngợp" khi nghe đến, là: Dù người bán đã lo cước vận chuyển, nhưng… rủi ro lại không nằm ở họ suốt chặng đường biển! Đó là trách nhiệm của người mua.

Vậy người mua phải lo những gì?

Đây là điểm có thể khiến một số người nghĩ điều kiện CFR “bất lợi” cho bên nhập khẩu – nhưng nếu hiểu rõ, bạn hoàn toàn có thể chủ động kiểm soát rủi ro.

Trách nhiệm của người mua bao gồm:

• Nhận hàng tại cảng đến: Tức là bạn cần chủ động liên hệ với đại lý hãng tàu, lấy D/O (lệnh giao hàng) và làm các thủ tục tiếp nhận.
• Làm thủ tục nhập khẩu và nộp thuế tại nước mình.
• Thu xếp phương tiện và các chi phí để kéo hàng về kho.
• Đặc biệt: Người mua chịu rủi ro cho hàng hóa kể từ khi… nó qua lan can tàu tại cảng xếp hàng. Có nghĩa là, từ lúc hàng được “thả” xuống tàu, nếu sóng to, gió lớn, hỏa hoạn trên tàu hay phát sinh hư hại – thì người mua là người “gánh chịu”, dù chưa nhận được hàng hóa về tay.

Tôi có khách hàng lần đầu làm thủ tục nhập khẩu cho một lô hàng thép trị giá vài trăm nghìn đô, họ có lúc gặp cảm giác “toát mồ hôi” khi phát hiện điều kiện Incoterm là CFR, bảo hiểm chưa mua, mà tàu lại gặp thời tiết xấu trong hành trình trên biển. Tức là, nếu có gì xảy ra giữa đoạn đường từ cảng Thượng Hải về cảng Hải Phòng, họ sẽ ôm trọn rủi ro. Từ đó về sau, cứ mua hàng CFR là phòng tài chính bên tôi tư vấn cho khách hàng nên mua thêm bảo hiểm vận chuyển quốc tế ngay.

Một mẹo nhỏ cần nhớ

Nếu bạn đang mua hàng theo điều kiện CFR, lời khuyên thật lòng là: đừng quên bảo hiểm hàng hóa. Bởi nếu không có, bất kỳ sự cố nào giữa đường cũng là “chi phí lớn” dành riêng cho công ty bạn!

Khi đã hiểu rõ ai chịu trách nhiệm phần nào, bạn sẽ có nền tảng để so sánh CFR với các điều kiện khác, như FOB hay CIF cho “dễ chọn mặt gửi vàng” hơn.

So sánh CFR với các điều kiện giao hàng khác (FOB, CIF)

Ở phần trước, bạn đã hiểu CFR là gì rồi phải không? (Nếu chưa, bạn có thể quay lại đọc khái niệm để tránh nhầm lẫn nhé). Bây giờ, chúng ta cùng đặt CFR lên bàn cân, so sánh với hai điều kiện giao hàng khác rất quen thuộc trong xuất nhập khẩu – đó là FOB và CIF. Đây là một phần quan trọng khi bạn đứng trước lựa chọn điều kiện giao hàng phù hợp cho lô hàng của mình. Và sự khác biệt tưởng là nhỏ này, đôi khi có thể ảnh hưởng không nhỏ đến chi phí và mức độ rủi ro bạn phải gánh chịu trong chuỗi cung ứng.

FOB (Free On Board) là điều kiện giao hàng theo đó người bán chỉ chịu trách nhiệm và chi phí cho tới khi hàng hóa được giao lên boong tàu tại cảng đi. Sau thời điểm này, toàn bộ rủi ro và chi phí sẽ chuyển sang người mua.

CIF (Cost, Insurance and Freight) là điều kiện gần giống CFR, nhưng có thêm yếu tố bảo hiểm hàng hóa. Người bán trong điều kiện này sẽ phải mua bảo hiểm để bảo vệ lợi ích cho người mua trong quá trình vận chuyển.

Cả ba điều kiện giao hàng CFR, FOB và CIF đều thuộc nhóm điều kiện áp dụng cho vận chuyển đường biển hoặc đường thủy nội địa theo Incoterms (cụ thể là Incoterms 2020). Tuy nhiên, mỗi điều kiện lại "giao phó" trách nhiệm và chi phí cho người bán/người mua theo cách khác nhau.

Điểm giống nhau giữa CFR và CIF

Trước tiên, CFR và CIF đều yêu cầu người bán chịu trách nhiệm thuê tàu và thanh toán toàn bộ chi phí vận chuyển đến cảng đến. Nghĩa là, nếu bạn là người mua và chọn điều kiện CFR hoặc CIF, thì ít nhất bạn không phải lo chuyện đặt tàu quốc tế. Tuy nhiên, bạn nên nhớ:

• Với CFR, người bán không bắt buộc phải mua bảo hiểm cho hàng hóa.
• Với CIF, người bán phải mua bảo hiểm (tối thiểu theo điều kiện C của ICC – điều kiện bảo hiểm cơ bản).

Chính vì thế, nhiều chủ hàng nghĩ rằng chọn CIF thì sẽ an toàn hơn. Nhưng trong thực tế thì không đơn giản vậy. Vì người bán thường sẽ mua mức bảo hiểm tối thiểu, nên nếu hàng gặp rủi ro lớn, bạn (người mua) có thể không đủ chi trả tổn thất. Tôi đã từng gặp một khách hàng mới tinh chọn CIF và tưởng chừng "full trách nhiệm" đã ở phía người bán. Nhưng khi hàng bị ướt do nước mưa, bảo hiểm chỉ chi trả một phần nhỏ, còn lại khách phải tự gánh lấy.

Đôi khi, chọn CFR rồi chủ động mua bảo hiểm theo mức độ bạn mong muốn – lại là phương án kinh tế mà chủ động hơn.

Minh họa điều kiện CIF

Còn FOB thì sao?

FOB là một câu chuyện khác. Trong điều kiện này, người bán chỉ cần đưa hàng lên tàu – thế là xong. Từ thời điểm “giao hàng qua lan can tàu” trở đi, người mua phải đảm nhận toàn bộ chi phí và rủi ro, bao gồm cả việc thuê tàu, mua bảo hiểm, trả cước quốc tế và xử lý các vấn đề phát sinh sau đó.

Nghe thì có vẻ người mua "thiệt nhiều", nhưng thực ra, FOB lại rất phổ biến với các doanh nghiệp lớn, có đội logistics mạnh hoặc làm việc thường xuyên với các công ty giao nhận quốc tế (freight forwarder). Họ có thể đàm phán giá cước tốt hơn, kiểm soát thời gian chuyển hàng sát sao hơn và không phụ thuộc vào người bán về lịch trình vận chuyển. Đây cũng là lý do nhiều công ty trong ngành sản xuất, nhập khẩu hàng container chọn FOB như một cách để chủ động kiểm soát chuỗi cung ứng.

Minh họa điều kiện FOB

Tóm lại, nếu phải tóm nhanh thì:

• CFR: người bán chịu phí vận chuyển, người mua chịu rủi ro sau khi hàng lên tàu.
• CIF: giống CFR, nhưng người bán mua bảo hiểm (tối thiểu) cho người mua.
• FOB: người bán giao hàng lên tàu xong là hết trách nhiệm, người mua lo mọi thứ còn lại.

Lựa chọn điều kiện nào tùy thuộc vào chiến lược logistics, khả năng thương lượng, và mức độ kiểm soát bạn muốn có trong chuỗi cung ứng. Trong các buổi tư vấn khách hàng, tôi thường khuyên doanh nghiệp mới nên bắt đầu từ CFR để vừa tiết kiệm chi phí, vừa học hỏi thêm kinh nghiệm trước khi chuyển sang FOB hoặc đàm phán CIF ở mức bảo hiểm phù hợp hơn.

Lời kết

Trong thương mại quốc tế, điều kiện CFR đóng vai trò quan trọng khi các bên muốn xác định rõ trách nhiệm chi phí và rủi ro trong quá trình vận chuyển hàng hóa. Người bán chịu trách nhiệm đưa hàng đến cảng dỡ hàng, còn người mua sẽ lo liệu mọi chi phí và rủi ro từ thời điểm hàng vượt qua lan can tàu tại cảng xếp hàng. Đây là một lựa chọn phổ biến trong các hợp đồng mua bán quốc tế, đặc biệt với hàng hóa đi đường biển.

Qua so sánh với FOB và CIF, có thể thấy CFR nằm ở giữa về mức độ trách nhiệm của người bán. Nếu bạn đang phân vân lựa chọn điều kiện thương mại phù hợp cho lô hàng sắp tới, việc hiểu rõ CFR là gì sẽ giúp bạn tránh được nhiều sai sót không đáng có và tối ưu hóa chi phí logistics trong quá trình xuất nhập khẩu.